Наврӯз яке аз қадимтарин ва муҳимтарин ҷашнҳои мардумони эронинажод, аз ҷумла тоҷикон, ба шумор меравад. Ин ҷашн дар рӯзи аввали фасли баҳор, яъне 21-уми март, вақте ки шабу рӯз баробар мешаванд, таҷлил карда мешавад. Калимаи “Наврӯз” аз ду ҷузъ “нав” ва “рӯз” ташкил ёфта, маънои “Рӯзи нав” ё “Рӯзи наверо” дорад.Таърихи пайдоиши НаврӯзТаърихи ҷашни Наврӯз ба ҳазорсолаҳои дур мерасад. Мувофиқи афсонаҳо ва ривоятҳои қадима, асоси ин ҷашнро подшоҳи афсонавии эрониён Ҷамшед гузоштааст. Гуфта мешавад, ки Ҷамшед дар тахти заррини худ нишаста, ба осмон парвоз кард ва мардум ӯро ҳамчун офтоб бо шодиву хурсандӣ истиқбол гирифтанд. Ин рӯз ҳамчун Наврӯз номгузорӣ шуд.Ҳамчунин, аз рӯи баъзе маълумотҳо, Наврӯз бо дини зардуштӣ алоқамандии зич дорад. Дар китоби муқаддаси зардуштиён “Авесто” низ дар бораи Наврӯз маълумот дода шудааст.Анъанаҳо ва расму оинҳои НаврӯзХона тоза карданПеш аз фарорасии Наврӯз, мардум хонаҳои худро тоза ва аз чизҳои нолозим озод мекунанд. Ин амал рамзи покшавӣ ва омодагӣ ба соли нав аст.Ҳафт син ё Ҳафт шинЯке аз рукнҳои асосии ҷашни Наврӯз гузоштани дастархони махсус бо номи “Ҳафт син” ё “Ҳафт шин” мебошад. Дар Тоҷикистон бештар “Ҳафт шин” маъмул аст. Дар ин дастархон ҳафт чиз, ки бо ҳарфи “син” ё “шин” сар мешаванд, гузошта мешаванд. Инҳо метавонанд масалан, сабза (сабзаи гандум ё ҷав), сир, себ, сирко, суманак, сабзӣ, санҷид ё шакар, шамъ, шароб, шир, шона, шаҳд ва ғайра бошанд.Суманак пазӣСуманак яке аз таомҳои муҳими наврӯзӣ мебошад. Онро аз сабзаи гандум тайёр мекунанд. Раванди тайёр кардани суманак шабона сар шуда, то субҳ давом мекунад. Дар атрофи деги суманак занон ҷамъ шуда, суруд мехонанд ва шодӣ мекунанд.Гулгардонӣ ва бобои деҳқонГулгардонӣ яке аз анъанаҳои қадимаи наврӯзӣ мебошад. Дар ин маросим ҷавонон гулҳо ҷамъ карда, ба хонаҳои мардум мераванд ва суруди наврӯзӣ мехонанд. Соҳиби хона бошад, ба онҳо ҳадяҳо медиҳад.Бобои деҳқон низ персонажи муҳими ҷашни Наврӯз аст. Вай рамзи баракат ва ҳосилхезӣ мебошад.Бозиҳои миллӣДар давраи ҷашни Наврӯз бозиҳои гуногуни миллӣ ташкил карда мешаванд. Инҳо метавонанд гӯштингирӣ, аспдавонӣ, бузкашӣ ва ғайра бошанд.Наврӯз дар замони муосирИмрӯз Наврӯз дар бисёр кишварҳои Осиёи Марказӣ, аз ҷумла Тоҷикистон, Ӯзбекистон, Қазоқистон, инчунин дар Эрон, Афғонистон, қисмҳои Қафқоз ва баъзе минтақаҳои Хитой таҷлил карда мешавад.Дар соли 2009, Созмони Милали Муттаҳид Наврӯзро ҳамчун ҷашни байналмилалӣ эътироф кард ва 21 марти ҳар сол ҳамчун “Рӯзи байналмилалии Наврӯз” эълон карда шуд.Дар Тоҷикистон Наврӯз яке аз ҷашнҳои давлатӣ ба ҳисоб рафта, ҳар сол дар сатҳи баланд таҷлил карда мешавад. Дар тамоми гӯшаву канори ҷумҳурӣ барномаҳои фарҳангӣ ва чорабиниҳои гуногун баргузор мегарданд.ХулосаНаврӯз на танҳо ҷашни оғози соли нав, балки ҷашни эҳёи табиат, баробарии шабу рӯз, оғози корҳои деҳқонӣ низ мебошад. Ин ҷашн дар худ арзишҳои бузурги фарҳангӣ ва ахлоқӣ, ба монанди сулҳу салоҳ, дӯстӣ, ҳамкорӣ, некӣ ва созандагиро таҷассум менамояд.Наврӯз ҳамчун мероси фарҳангии ғайримоддии инсоният, ки аз ҷониби ЮНЕСКО эътироф шудааст, барои насли имрӯза ва фардои мо аҳамияти калон дорад. Ҳифз ва эҳёи арзишҳо ва анъанаҳои наврӯзӣ вазифаи муҳими ҳар як шаҳрванд мебошад.Аз фурсати муносиб истифода бурда, тамоми мардуми сарбаланди Тоҷикистонро ба муносибати ин иди бостонӣ табрику таҳният гуфта дар корҳои минбаъдаашон барору комёбиҳои хоҳонам.Бигузор ҳар рузатон мисли ҳамин руз бо шодиву сурур гузарад.Ҳар рузатон Наврӯз бод,Наврузатон фируз бод.
Оқилшода Эраҷ – донишҷӯи факултети физикаи ДМТ
